Biografie van Elsiabeth Anna Maria Vriesendorp 1937 – 2018
Bio Elisabeth Anna Maria Vriesendorp
Geboren 15 november 1937 te Hengelo (Ov)
Vader: David (Daaf) Anton Nicolaas Vriesendorp (1905 – 1988)
Moeder: Anna (Anneke) Antonia Elisabeth Maria Bierens (1906 – 2003)
Zus: Albertine (Bien) J.M. Vriesendorp (1942)
Ridder in de Orde van Oranje-Nassau (2006)
Erepenning Emil-Ludenfonds (1991)
Erelid van de Familievereniging Vriesendorp (2001)
Opleiding
Hengelosche Schoolvereniging
RK lagere school Bilthoven
Nieuwe Lyceum Bilthoven
RK HBS Collegium Mantuanum Hengelo
Gemeentelijk Gymnasium Bataafse Kamp
Kunstgeschiedenis R.U. Utrecht (1958 – 1965) – Kandidaatstelling behaald.
Maatschappelijke functies
Bestuurslid Stichting Vrienden van het Vestingmuseum (1966 – 1980)
Lid historische sectie Nederlandse Museumvereniging
Bestuurslid Familievereniging Vriesendorp (1977 – 1999)
Lid redactie Stichting Tussen Vecht en Eem (TVE)
Medewerkster Rijksdienst Kastelenbeheer
Bestuurslid van de Stichting Menno van Coehoorn (1992 -2003)
Lid van het bestuur Stichting Praalgraf Menno baron van Coehoorn (tot 2009)
Overigen
Oppasmoeder van kinderen uit de Vesting
Auteur / redacteur artikelen TVE
Bijdrage aan boek ‘De Vesting Naarden. Een halve eeuw restaureren’ (2014)
Lid Vrienden van het Gooi
“Onvermoeibaar verdedigster van historisch erfgoed” (aldus Henk Michielse TVE)
Fervent Forten-reizigster (Frankrijk Polen, Griekenland, Oekraïne, Duitsland, Zwitserland )
Overleden in ziekenhuis TerGooi in Hilversum op 19 augustus 2018
Hieronder vindt u een prachtig In Memoriam zoals geplaatst in het blad Tussen Vecht en Eem van 4 december 2018
In Memoriam Els Scheltema (1937-2018) Onvermoeibaar verdedigster van historisch erfgoed
Henk Michielse en Eva Schild
Op 27 augustus vond, overeenkomstig haar wens, in de katholieke Sint-Vituskerk te Naarden de afscheidsdienst plaats voor Els Scheltema-Vriesendorp. De drukbezochte dienst werd gevolgd door een condoléancebijeenkomst in de Grote kerk. In de overweging van de voorganger werden kort twee eerbewijzen aangestipt die Els ten deel waren gevallen: de Menno van Coehoornmortier en de Emil Ludenpenning. Maar achter deze korte vermelding ging een lang leven schuil in dienst van historisch erfgoed en in het bijzonder ook in dienst van Els’ geliefde Vestingstad Naarden.
Els Scheltema werd geboren in Hengelo op 15 november 1937. Zij ging kunstgeschiedenis studeren in Utrecht met bijzondere belangstel- ling voor bouwkunst. In 1965 trouwde zij met de architect Carlos Scheltema, die zoals Els in een mooi interview in TVE (4, 2002) zelf ver- telde, meer afwist van kunstgeschiedenis dan zij zelf, terwijl zij meer van bouwkunst wist dan hij. Zij gingen in Naarden Vesting wonen en hebben zich beiden sindsdien met niet af- latende liefde ingezet voor deze vesting en vestingen in het algemeen. Zij werden beiden gevraagd als bestuurslid van wat toen de Stich- ting Vrienden van de Vesting Naarden heette, kortweg het Vestingmuseum. Men dacht, ver- telde zij zelf met humor, dat je kunstgeschie- denis moest hebben gedaan om je met zo’n museum bezig te kunnen houden, maar ‘dat is niet het geval, je moet er gewoon geschiedenis voor kennen’ en ‘gevoel voor musea hebben.’ Zo kreeg Els belangstelling voor militaire ar- chitectuur en tegelijkertijd voor de geschiede- nis van het Gooi.
Stichting Menno van Coehoorn
Haar liefde voor militaire architectuur kon Els goed kwijt in de Stichting Menno van Coe- hoorn, waarvan ze eerst medewerkster werd (1984) en later ook bestuurslid. De stichting was in 1932 opgericht met het doel te ijveren voor het behoud van historische vestingwer- ken zoals vestingen, forten en kazematten, zo-
wel in Nederland als wat betreft vestingwerken van Nederlandse herkomst in het buitenland. ‘Ik ben echt een beetje Menno geworden,’ zei ze in 2002 trots. Van de zes grotere artikelen die Els in TVE schreef, naast een aantal kleine- re, waren de belangrijkste gewijd aan de Ves- ting Naarden
In 1989 schreef zij ‘De restauratie van de voormalige vesting Naarden, 1964-1989’ en in 2005 in een speciaal nummer, gewijd aan Vijftig jaar Vesting Museum – Geschiedenis en toekomst van de Vesting Naarden, een bijdrage over ‘De restauratie van de Vesting Naarden en Naarden-Vesting in de twintigste eeuw’, terwijl zij in 1978 al over de geschiedenis van de toen 25-jarige Stichting Vrienden van de Vesting Naarden had gepubliceerd.
Els heeft zich ook enorm ingezet voor het ver- werven van de Europa Nostra Award vanwege de restauratie van de Vesting Naarden in de jaren 1964-1989, een inzet die haar de onder- scheiding van Menno van Coehoorn opleverde. Onder de Utrechtse Poort is nog steeds de bronzen plak te zien, waarop te lezen valt, dat de Award is uitgereikt aan de Rijksgebouwen- dienst vanwege de restauratie. Els toonde zich ook tevreden over de wijze waarop de NMO (Nederlandse Monumenten Organisatie) te- genwoordig de vestingwerken onderhoudt, al waren zij en Carlos met vele anderen woedend toen de toenmalige regering de vesting ging afstoten. ‘Cultuurbarbaren,’ aldus Carlos.
De kroon op het publicitaire werk van Carlos 298 TVE 36e jrg. 2018
en Els Scheltema over Naarden was de bundel onder redactie van Carlos: De Vesting Naar- den. Een halve eeuw restaureren (Utrecht 2014), waarvan vooral deel 4 over ‘Restauratie en be- heer van de vestingwerken’ be- langrijk was met onder meer bijdragen van hen beiden (zie voor een bespreking van dit boek TVE 2 en 3, 2014).
Tussen Vecht en Eem
Els Scheltema schrééf niet alleen in TVE, zij heeft er nog veel meer voor gedaan. Zij zat in het bestuur in de jaren 1979-1984 en was gedurende
zestien jaar lid van de redactie, van 1977 tot 1993, waarvan de laatste elf jaar ook als redac- tiesecretaris. Ed van Mensch, die haar zo’n twaalf jaar in de redactie heeft meegemaakt, herinnert zich haar als een charmante gast- vrouw bij de redactievergaderingen in haar fraaie huis. Met dezelfde charme, vertelt hij, wist zij conflicten met ontevreden auteurs op ‘minnelijke wijze’ op te lossen. Het was vooral te danken ‘aan alle energie die zij aan het blad besteedde’ en ‘haar doortastend handelen’ dat de nummers van het tijdschrift goed gevuld en op tijd verschenen.
Els bewaarde dierbare herinneringen aan haar tijd bij TVE. Zij kende de meeste oprichters van de stichting persoonlijk en ze sprak vooral met grote liefde over een aantal redacteuren, met name de redactievoorzitters dr. Ad de Vrankrij- ker en na hem mr. Micha Jolles aan wie zij in het tijdschrift vol sympathie een In memoriam wijdde. Ook over haar twee voorgangers als redactiesecretaris kon ze met waardering spre- ken, de eerste redactiesecretaris van TVE, drs. Burchard Elias, met wie ze altijd zeer bevriend is gebleven en Jan Out, ‘een vreselijk enthousi- ast mens’. Els heeft het wel altijd betreurd, dat TVE en De Vrienden van het Gooi, die van 1983 tot 1996 de gezamenlijke verantwoordelijkheid
voor het tijdschrift hadden, het niet samen zijn blijven uitgeven. Ze was lid van beide clubs en was even enthousiast voor beider doelstellingen, geschiedenis en natuur en landschap. Els is TVE altijd trouw gebleven. Zij sloeg geen Open Dag of andere symposia over en vond het heerlijk als oude en nieuwe TVE-ers haar bezochten om te praten over alles wat haar aan het hart lag op het gebied van de regionale geschiedenis en de materiële uitingen daarvan. Zo zullen we haar ook altijd blijven gedenken: een onvermoeibaar verdedigster van historisch erfgoed.
Eva Schild was redactiesecretaris van TVE en sinds de middelbare school met Els bevriend.
Henk Michielse was TVE-voorzitter en hoofdredacteur van TVE.
In het boek van de Familie Vereeniging Vriesendorp staat een heel uitgebreide biografie van Els. Klik op de foto’s om te vergroten
