Beste familie en vrienden van Carlos en Els
Laat ik beginnen met te zeggen dat het voor mij heel bijzonder is en een eer om vandaag iets over Carlos en Els te mogen zeggen.
Wij hebben geen hele langdurige of innige vriendschap gehad, maar ze hebben desalniettemin een grote indruk op mij gemaakt en indirect een belangrijke invloed gehad op mijn werkzame leven.
Ik sta hier vandaag niet alleen namens mijzelf. Ik sta hier ook namens de International Fortress Council en een aantal organisaties die daar lid van zijn en waarvan hier vertegenwoordigers aanwezig zijn.
- Fortress Study Group
- Deutsche Gesellschaft fur Festungsforschung
- Stichting Menno van Coehoorn
De International Fortress Council is een internationaal samenwerkingsverband tussen verenigingen en stichtingen op het gebied van vestingbouwkundig erfgoed.
Carlos is hier jarenlang de secretaris van geweest en daarmee een van de belangrijkste voortrekkers van die organisatie.
Hiervoor zijn wij hem zeer erkentelijk.
Ik sta hier ook namens de Association Vauban. Tevens lid van de International Fortress Council.
Er konden geen Franse leden van die vereniging aanwezig zijn, maar ze hebben Andreas Kupka en mij gevraagd om namens hen de honneurs waar te nemen.
Wij zijn beide lid van de Association Vauban en hun gedelegeerden in Nederland respectievelijk Duitsland.
Vandaar.
Dus bij deze wil ik dan ook, namens de Association Vauban, de grote waardering uitspreken voor het werk dat Carlos en Els voor hen gedaan hebben en met name de rol van Carlos bij het toekennen van de werelderfgoedstatus aan de vestingwerken van Vauban in Frankrijk.
Welnu,
De meer persoonlijke kant.
Alle wegen leiden naar Carlos en Els Scheltema
In 2012 was ik voor het eerst in de gelegenheid om het congres van de Association Vauban in Frankrijk te bezoeken.
Het werd dat jaar gehouden in Briancon, in de Alpen.
Toen ik navraag deed bij de Stichting Menno van Coehoorn of er nog meer Nederlanders naar het congres zouden gaan werd ik, achteraf gezien heel logisch, doorverwezen naar Carlos.
Ik stuurde hem een bericht en kreeg al snel antwoord.
Tot zijn grote spijt kon hij dat jaar, voor het eerst sinds 1993, niet meegaan. Dit vanwege de hoge leeftijd van hem en Els.
Hij wist zeker dat ik het er naar mijn zin zou hebben. Ze hadden vele vrienden en bekenden bij de Association Vauban en hij wilde graag van mij horen hoe het geweest was.
Zo ging ik dus alleen naar het congres
Toen ik daar de eerste avond aankwam was het diner net begonnen.
Ik schoof aan bij een van de tafels en men informeerde naar waar ik vandaan kwam.
Les Pays Bas.
Het antwoord was meteen: Aha. Scheltema!
De volgende dag bezochten wij Briancon en werden rondgeleid door lokale erfgoedkenners.
Al snel bleek dat ook zij Carlos Scheltema kenden.
Hij was immers in Briancon geweest vanwege de Werelderfgoed-nominatie.
Thuisgekomen stuurde ik Carlos een bericht over hoe het was geweest en dat hij gemist werd.
Ik had de smaak te pakken en ging het jaar daarop weer.
Dit keer naar Brest.
Ook toen viel de naam Scheltema geregeld.
In de zomer van dat jaar bezocht ik Carlos en Els voor het eerst thuis.
Hier in Naarden.
Ik had een boek geschreven over de vestingwerken van Vauban in Bretagne en wilde Carlos daar een exemplaar van overhandigen om te horen wat hij ervan vond.
We hebben met zijn drieën de hele dag honderduit gepraat.
Over vestingwerken.
Over de congressen van Vauban
Over bouwkunst en architectuur
Over het leven in het algemeen.
Thee in de keuken.
Lunch bij het restaurant naast de Grote Kerk
Thee in de tuin.
Aan het eind van de dag in de file op de A1, kon ik terugkijken op een hele bijzondere dag.
In de periode daarna kwam ik vaker bij Carlos en Els.
Soms alleen, soms samen met mijn vrouw Mieke.
Het waren elke keer bijzondere momenten.
Ondertussen was ik actief geworden binnen de International Fortress Council en leerde ik steeds meer van hun buitenlandse vrienden kennen.
Ik hoorde vele mooie verhalen over Carlos en Els.
Toen ik in 2016 namens de Stichting Monumentenbezit het onderhoud en beheer van de vestingwerken ging organiseren raakte ik ook betrokken bij hun levenswerk: De inzet voor het behoud van de vestingwerken van Naarden en de verspreiding van de kennis daarover.
Zo waren we indirect, nauw verbonden.
In mijn persoonlijke ontmoetingen met Carlos en Els, maar ook in de verhalen die ik over hen gehoord heb zijn drie rode draden te herkennen.
Allereerst een grote kennis van vestingwerken in het algemeen en die van Naarden in het bijzonder.
In binnen- en buitenland.
De autoriteit van Carlos en Els is onbetwistbaar.
Maar nog veel belangrijker is het volgende:
Op een van de dagen dat ik bij hen was, liet Els mij een aantal fotoalbums zien van hun reizen.
Met Vauban en de Fortress Study Group.
Waar dit soort verzamelingen van foto’s bij mij vrij zakelijk, alleen de forten en allerlei details daarvan laten zien.
Lieten de foto’s van Els, naast de forten, de sociale kant van zo’n reis zien.
Gesprekken tussen de mensen.
Persoonlijke interesse.
Vriendschappen.
Lekker eten en drinken.
En dat is de kant die blijft hangen.
De mensen die ik spreek herinneren zich Carlos en Els als warme, betrokken en geïnteresseerde mensen met verstand van zaken.
Humoristisch en prettig gezelschap.
Dat was in Briancon al meteen duidelijk en werd nadien alleen maar duidelijker.
De brief die ik dit weekend van de Association Vauban ontving memoreerde al die kwaliteiten van zowel Carlos als Els.
Toen ik in Oktober 2023 in Villefranche de Conflent was, in de Pyreneeën, wist de oud-burgemeester van die stad zich Carlos nog heel goed te herinneren.
En dat ruim 15 jaar na zijn bezoek.
Afgelopen vrijdag sprak ik een mevrouw uit Finland naar aanleiding van een vestingwerk aldaar. Toen zij de naam Naarden hoorde, was de link naar Carlos en Els meteen gelegd en volgde een anekdote waaruit wederom een grote persoonlijke waardering sprak.
De berichten die ik naar aanleiding van het overlijden van Carlos heb ontvangen bevestigen dat alleen maar verder.
De combinatie van persoonlijkheid, openheid en betrokkenheid met een grote kennis en liefde van zaken, brengt mij bij de derde rode draad.
Het delen van kennis en stimuleren van de verspreiding daarvan.
We hebben het er bij een van onze eerste ontmoetingen over gehad: het is leuk om een enorm archief met foto’s en boeken te hebben en alles over vestingwerken te weten.
Maar als je dat niet deelt is die kennis leeg. De waarde zit in het delen.
Met name op die gebieden is de invloed van Carlos en Els groot op mij geweest.
De vriendelijke, lovende woorden die Carlos sprak over mijn boek.
De interesse van Els voor de onderzoeken naar kastelen waar ik mee bezig was.
Het stimuleerde mij om op de ingeslagen weg door te gaan. Ik was op dat moment bezig met een grote omschakeling in mijn carrière.
Het stimuleerde mij ook om ervoor te zorgen dat wat ik onderzoek en uitvind toegankelijk wordt gemaakt voor het publiek.
Het heeft Carlos en Els schoonheid en waardering gebracht.
Ik mag hopen dat iedereen die dat pad inslaat zo’n rijk leven mag hebben als zij hebben gehad.
Bedankt.
Jeroen van der Werf
15-02-2024